Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Alles over binnenscheepvaart
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door pieter53 »

trekschuit utrechts archief X84693-201804.jpg
trekschuit utrechts archief X84693-201804.jpg (244.43 KiB) 1741 keer bekeken
Een fragment uit een andere, iets oudere, prent toont eveneens een trekschuit, die erg op een pakschuit lijkt.
Opvallend is de brede, mogelijk zwaardere, bovengang die dit scheepje heeft.
Is dit natuurgetrouw of wenste de tekenaar de lijnen van het vaartuig op deze manier te accentueren?
Nu kwam deze constructie wel vaker voor en zelfs bij de Krommerijnder en de Utrechtse praam is iets dergelijks aanwezig.
Deze scheepstypes hadden trouwens een lengte-breedte verhouding die aardig overeenkomt met de 7:1 die Nicolaas Witsen opgeeft voor de schietschuit.

Ook nu weer de indeling van de tent- of pakschuit. Achter, voor de dik-betalende passagiers, de roef en kuip,
terwijl voor de goederen en het gepeupel, de tent fungeert.
De schuit wordt met één paard gejaagd en zou aan de Vecht liggen.

Origineel op het Utrechts Archief.
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Kapitein Spok
Berichten: 2442
Lid geworden op: 11 apr 2012 22:31

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door Kapitein Spok »

pieter53 schreef: 01 okt 2018 08:53 Gezicht op de Angstel bij Baambrugge_utrechts archief X58454-29250.jpg

Bij het zoeken naar afbeeldingen van schietschuiten stuitte ik op dit allerfraaiste prentje.
Een mooi tafereel alleen jammer dat de tekenaar een foutje maakt en de volgende rolpaal in de binnenbocht geplaatst heeft.
Dit plaatje uit het Utrechts archief wordt gedateerd op ca. 1815.
Het afgebeelde scheepstype heeft alle kenmerken van een pakschuit. De schuit wordt gejaagd met één paard,
dus het schietschuitenveer zou het niet kunnen zijn.

Origineel bij Utrechts Archief.
Pieter heel goed opgemerkt, die paal hoort daar niet, want hij staat in de BUITENbocht.
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door pieter53 »

Heel goed opgemerkt, voor het schip de buitenbocht, voor de tekenaar de binnenbocht.
Wat is het leven toch lastig.......
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door pieter53 »

nooms jaagschuit.jpg
nooms jaagschuit.jpg (222.12 KiB) 1670 keer bekeken
Weer een prent van Reinier Nooms
Geen schietschuit, maar wel een jaagschuit: de trekschuit op Haarlem.
Een scheepstype wordt niet genoemd en ook zijn er geen scheepstypes, behalve de Snik, waarvan gezegd wordt dat ze vaak als trekschuit gebruikt werden. Nu een Snik is dit niet, tenminste niet de Snik die wij kennen. Maar wat is dit dan wel?
Een snebbeschuit? Een snip? een Koch-Ever? een Kaag lijkt het me niet! Een Rijnschuit? Een Schilschuit?

Trouwens het is U waarschijnlijk, net als mij, ontgaan dat de trekschuit het prille begin van de Rijnsleepvaart vormde :mrgreen:

Wat veel mensen ook ontgaat is dat de trekschuit van Amsterdam op Haarlem nooit in Haarlem kwam
en de Haarlemse op Amsterdam kwam nooit in Amsterdam. :twisted:
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door pieter53 »

nooms rokin.jpg
nooms rokin.jpg (226.32 KiB) 1622 keer bekeken
Kijken we naar de schuiten die Nooms voor het Haagse enz. veer tekent dan lijken de rompen wel heel erg veel
op die van de trekschuiten! De schepen voeren weliswaar een sprietzeil, maar hebben geen zwaarden!
Wat moet een mens hiervan denken?
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door pieter53 »

Nog even terugkomend op de vorige prent.
De achterste schepen voeren een zeil met een ra.
Bij de middelste van de drie lijkt de verdeling niet fifty-fifty te zijn, maar meer zo als
da bij sommigen het geval is bij een emmerzeil; ongeveer 1 op 2.
Kan natuurlijk zijn omdat er niet gezeild wordt. De zeilen hangen vermoedelijk te 'luchten'.
nachtschuit scan-182.jpg
nachtschuit scan-182.jpg (244.69 KiB) 1576 keer bekeken
Nooms: de nachtschuiten.

Het is natuurlijk niet verwonderlijk dat we dezelfde scheepstypen 's nachts tegenkomen.
De nachtschuit vertrok 's avonds meestal met het boomklokluiden.
Dat was het moment dat de poorten, stadsbomen en hekels gesloten werden en de tolgaarders de balans van de dag op konden maken.
Tot het openen van de poort mocht niemand er in of er uit.
(Dat gold echter meestal niet voor de schutterij, die buiten de wallen, in bepaalde gelegenheden hun vertier zochten.)
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door pieter53 »

Even een uitstapje naar een wat modernere tijd.....

Mijn collega van vaartips.nl correspondeerde met mij over de veerschuit getekent door Groenewegen.
Het gaat hier dus vermoedelijk om een vaartuig uit het eind van de 18de eeuw.
De schuit op zich is niet zo bijzonder maar de tuigage roept toch enige vragen op.

groenewegen veerschuit.jpg
groenewegen veerschuit.jpg (165.5 KiB) 1531 keer bekeken
Een veerpont G. Groenewegen 1789.

Het ferrytuig is niet abnormaal, maar waar staat de mast op de schuit?
Helemaal aan bakboord, zo lijkt het......
Maar hoe zet je je bakboordverstaging?
Hoe zet je de zeilen naar bakboord uit?

Nu kan het natuurlijk zijn dat de mast gewoon midscheeps staat
en dat alle lading (passagiers, rijtuigen en paarden) als tegenwicht aan stuurboord staan.
Je hebt dan echter nog maar een halve pont tot je beschikking.
Niet handig maar het is een oplossing, niet waar?

Je kan echter niet altijd met wind mee zeilen, maar hoe moet je overstag?
De zeilen over lading en passagiers heen tillen?
Je kan natuurlijk een beetje steken en draaien met die rijtuigen, maar dan moet je wel gewillige paarden (en mensen) met zeebenen hebben.

Hoe kijken onze zeilschippers tegen dit probleem?
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door pieter53 »

Jammer dat de heren zeilers en zeilschipkenners hun licht niet op deze zaak laten schijnen,
nu zal de geïnteresseerde lezer het met mijn gewauwel moeten doen.

We gaan nog eens een eeuwtje verder in de tijd.

halve pont1.jpg
halve pont1.jpg (70.45 KiB) 1469 keer bekeken
Ik haal Ir. E van Konijnenberg er maar bij, die had aan een halve pont al genoeg.
Nu bestaat er nog een versie van de tekeningen van Konijnenberg.

pont halve pont of pijper 2.jpg
pont halve pont of pijper 2.jpg (77.08 KiB) 1469 keer bekeken
De halve pont wordt nu ook Pijper genoemd en is voorzien van een mast en zwaarden.
Is het nu een gierpont of een zeilpont?

Eens kijken of dit een reactie oplevert ;-)
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
pieter53
Berichten: 8754
Lid geworden op: 17 feb 2007 18:16
Locatie: Amsterdam
Contacteer:

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door pieter53 »

Nu ja, ik hou het er maar op dat er weinig zeilende veren geweest zullen zijn en dat het vaartuig van Groenewegen toch met gezonde achterdocht bekeken moet worden.
Veren die wel zeilden waren natuurlijk de beurtveren. Die kwamen tijdens hun reizen wel eens een obstakel, zoals een overtoom, tegen.
Voor mij is de beroemdste Overtoom natuurlijk de Overtoom te Amsterdam.
Nooms maakte daarvan de navolgende prent.

overtoom.jpg
overtoom.jpg (242.08 KiB) 1420 keer bekeken
Het lijkt me een bewerkelijke operatie om zo je tocht te moeten volbrengen, maar we hebben inmiddels gezien: je moet niet alles geloven wat er afgebeeld is. Volgens mij valt er over deze voorstelling wel het nodige te zeggen; maar ik laat graag eerst anderen aan het woord. Wie?
Pieter Klein, Amsterdam
Afbeelding
Hoe meer je weet, hoe beter je beseft dat er nog zo veel meer te weten valt....
Berghout-2
Berichten: 283
Lid geworden op: 13 mei 2017 15:55
Locatie: Koudum

Re: Minder bekende (oude houten) scheepstypes

Bericht door Berghout-2 »

pieter53 schreef: 07 okt 2018 15:09 Even een uitstapje naar een wat modernere tijd.....

Mijn collega van vaartips.nl correspondeerde met mij over de veerschuit getekent door Groenewegen.
Het gaat hier dus vermoedelijk om een vaartuig uit het eind van de 18de eeuw.
De schuit op zich is niet zo bijzonder maar de tuigage roept toch enige vragen op.


groenewegen veerschuit.jpg
Een veerpont G. Groenewegen 1789.

Het ferrytuig is niet abnormaal, maar waar staat de mast op de schuit?
Helemaal aan bakboord, zo lijkt het......
Maar hoe zet je je bakboordverstaging?
Hoe zet je de zeilen naar bakboord uit?

Nu kan het natuurlijk zijn dat de mast gewoon midscheeps staat
en dat alle lading (passagiers, rijtuigen en paarden) als tegenwicht aan stuurboord staan.
Je hebt dan echter nog maar een halve pont tot je beschikking.
Niet handig maar het is een oplossing, niet waar?

Je kan echter niet altijd met wind mee zeilen, maar hoe moet je overstag?
De zeilen over lading en passagiers heen tillen?
Je kan natuurlijk een beetje steken en draaien met die rijtuigen, maar dan moet je wel gewillige paarden (en mensen) met zeebenen hebben.

Hoe kijken onze zeilschippers tegen dit probleem?
Ik heb nog nooit gehoord van een zeilend object waarvan de mast aan de zijkant staat. Maar er zijn zoveel dingen waar ik nog nooit van gehoord heb...
Ook vroeger was men praktisch ingesteld en werden dingen pragmatisch opgelost, dus wie weet heeft dit echt zo bestaan.
Qua zeilerij is het geen probleem: de mast kan gemakkelijk ongestaagd zijn, net zoals bij botters en (vroeger) skûtsjes. Door het gesloten dek is de sceepsconstructie mooi stijf.
En de schootvoering, ach, daar is wel een mouw aan te passen.
Wim.
Plaats reactie