Toen in de draad van de Franse kanalen de vraag gesteld werd waarom die oude kolken altijd komvormig zijn, dacht ik aan de tijd dat ik na bijna dertig jaar op een schip te hebben vertoefd op een sluis terecht kwam. Ik meende aardig te weten hoe zo’n ding geconstrueerd is, maar hoorde toch al gauw, voor mij hele nieuwe begrippen.
Ik heb jullie “beloofd” dat ik jullie hierover in het gangboord nog even zou bijkletsen over enkele, voor een schipper, niet direct voor de hand liggende aspecten van de constructie van sluiskolken. Wellicht past het in de draad over sluizen, maar dat laat ik graag aan de moderator over.,
Toen ik hoorde spreken over zaken als achterloopsheid, onderloopsheid en opdrijven wist ik absoluut niet wat dit met een sluiskolk te maken heeft.
Maar al gauw begreep ik dat dit hele wezenlijke gevaren voor een sluiskolk zijn die van meet af aan heel goed bestreden moeten worden.
Achterloopsheid, en onderloopsheid noemt men het fenomeen dat het water uit het hoge pand zich een weg naar het lage pand probeert te banen langs en onder de sluiskolk door.
Ik heb geprobeerd dit met een paar schetsjes duidelijk te maken, maar pas op,mijn hoogste punt voor tekenen ooit was een 6!
Tekening 1 laat het bovenhoofd van een sluis zien waar het water keurig tussen de muren en tegen de gesloten sluisdeuren staat. De ideale situatie.
Tekening 2 laat de werkelijke situatie zien. Terwijl een deel van het water keurig stopt bij de sluisdeuren, probeert een ander deel van het water, geholpen door de druk uit het achterliggende pand of een hoge rivier, een weg te vinden in de grond naast de sluismuren of onder de sluisbodem.
Dit proces kan lang duren maar elke centimeter die het water gewonnen heeft op weg naar het bedendenpand geeft het nooit meer op.
Door op de tekeningen te klikken worden ze groter.
Wanneer men hier niets aan zou doen zal, afhankelijk ook van de grondslag, zand of klei waar de sluiskolk in ligt, uiteindelijk het water onder en langs de kolk op gaan sijpelen. En als het eenmaal stroomt…dan gaat het steeds harder.
Om dit te voorkomen worden er onder en naast de kolk waterkeringen (meestal damwanden) geslagen die het water dat langs en onder de kolk door wil sijpelen afdoende tegen houdt. (tekening 3)
Hoe lang en diep deze keringen moeten zijn is afhankelijk van verschillende factoren zoals bijvoorbeeld: de grondslag en het maximale verval bij de kolk.
Een ander fenomeen is opdrijven. Dit risico bestaat vooral bij sluiskolken met een groot verval.
Al heeft zo’n betonnen sluiskolk een gewicht waar je “U”tegen zegt, Wanneer er in de kolk maar enkele meters, of soms bij reparatie helemaal geen water in staat, en de kolk is aan de buitenkant, (tekening 2) omgeven met water tot bovenaan toe, dan loopt zo’n kolk, door de opwaartse druk van het water naast en onder de kolk, gevaar te gaan drijven.
Een simpele manier om dit te voorkomen is de vloer waarop de sluismuren zijn gebouwd, een stuk te laten doorlopen aan weeszijden van de kolk. Op deze randen wordt uiteindelijk grond gestort tot tegen de sluismuren. Het gewicht van deze grond verzwaard de sluiskolk en voorkomt opdrijven. Ik hoop dat dit laatste ook te herkennen is in tekening 3.
