Pagina 268 van 339

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 29 jun 2018 18:27
door Gert Schouwstra
Dag Kees, Ik ben het met je eens dat de bovenste een Denderpleit moet zijn. En als die veel op tijwater moesten laden en lossen, dan is het niet zo gek als ze dezelfde ladder aan boord hadden als de beerotters. Maar ik weet niet of de stad Antwerpen daarvoor ook pleiten had laten bouwen.

De eerste drie nieuwgebouwde beerotters werden door de Stad Antwerpen in 1865 besteld bij scheepswerf van Damme in Baasrode. Gebouwd naar het model van een gewone otter, maar dubbelwandig uitgevoerd en met een heel geringe diepgang. Deze eerste beerotters waren uitgevoerd als tank-/beunschip met een waterdichte houten tank van 715 hectoliter, dus 7,15 ton. Daarboven een vaste Friese kap en een zuigpijp voor laden en lossen. Latere beerotters waren wat groter, tot 35 ton.

Deze beerotters werden voorzien van een gaffeltuig. Het wegnemen van het zeil gebeurde met het aanrijgen tegen de mast en de gaffel door middel van een aantal geitouwen. De schoot van het zeil werd niet uitgehouden door een giek. De uitrusting werd vervolledigd door een stagkok, een kluiver, een topzeil en een bezaantje op het roer, waarmee de bestuurbaarheid flink toenam.
Ik denk dat de schipper op de tweede foto een uithouder heeft, maar het lijkt wel of naast de ladder ook nog een giek ligt. Het kan zijn dat die niet gebruikt werd om te zeilen maar om zware lasten mee te tillen.

Van Damme had ook het onderhoudscontract voor de houten beerotters tot 1935. Toen hield het contract op en werd de houtafdeling gesloten.

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 30 jun 2018 08:41
door Kees Touw
Beste Gert, bedankt voor je bijdrage.
Wat betreft de grootte van die eerste drie beerotters het volgende.
Je zet volgens mij de komma verkeerd.
Een hectoliter is 100 liter.
Dan staat 715 hectoliter dus voor 71,5 ton.
Dat past beter bij een scheepje van 17,94 x 4,42 x 1,43 m.
Maar ik ben blij dat jij er ook een Denderpleit in ziet.
En inderdaad zullen we nooit weten of dit schip ook van Antwerpse Reinigingsdienst was.
Groet K.T.

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 30 jun 2018 12:54
door Gert Schouwstra
Kees, je hebt helemaal gelijk met die komma. Ik heb nog even gezocht en vind de volgende tekst in het boek: "De Schelde mijn leven" (Ko Huybrechts)

De beerotters van de openbare reinigingsdienst
Enkele jaren nadat de stad Antwerpen in 1862 de verpachting van huisvuil en beer had ingetrokken en het ophalen en de verkoop in eigen beheer ging uitvoeren, werden in 1865 drie nieuwe beerotters besteld bij de scheepswerf P. F. Van Damme te Baasrode. De bestekken en de opmetingen uit het archief van de werf zijn zo volledig dat het mogelijk was er een verantwoord scheepsplan van te tekenen. De schepen hadden een lengte over de stevens van 18,46 m, een breedte op de berghouten van 4,59 m en een diepte in het midden, gemeten van de onderzijde van de gangboordplank tot onder het vlak, van 1,49 m.

Vervoer meststoffen
De beerotter onderscheidt zich van de gewone otter door zijn geringe diepgang. De geringe diepgang was nodig om de meststoffen zo ver mogelijk naar de buiten uit te voeren. Langs de oevers van de ondiepe bovenloop van de rivieren en kanalen bevonden zich de grote mestputten, waar de boeren uit de omgeving en de verdelers zich konden bevoorraden. In de romp van het schip was een waterdichte bak gebouwd. Hij besloeg de volledige ruimte tussen het vooronder en het achteronder. De bak had een inhoud van 715 hl. De indeling op het dek bestond uit een ankerrol, het gat van het vooronder, een strijkbare mast met de voet boven dek en een Friese den in de vorm van een zadeldak. In een van de voorste luiken aan bakboord stond een pijp die de beerkuil doorboorde en bedoeld was de ruimte tussen de wrangen te verluchten en als het nodig was de weggelekte gier weg te pompen. Onder de vier hoger liggende achterluiken was een bodem ingericht. Deze ruimte noemde men een tabernakel. Daar kon de schipper zijn alaam kwijt. Daarachter was een overloop voor de bediening van het inspet. De overloop was begrensd door het achterschot van de den en het schot van het paviljoen. In het voorschot en het dek van deze verhoging bevond zich het ingangsluik en de trap naar het verblijf van de schipper en zijn gezin.

Gaffeltuig
Het schip was toen nog voorzien van een gaffeltuig. Het dankt zijn naam aan de lange, hoog in de lucht stekende gaffel. Deze lange spier werd zelden gestreken. Het wegnemen van het zeil gebeurde met het aanrijgen tegen de mast en de gaffel door middel van een aantal geitouwen. De schoot van het zeil werd niet uitgehouden door een giek. De uitrusting werd vervolledigd door een stagkok, een kluiver, een topzeil en een bezaantje op het roer, blijkbaar een handig ding om kort te draaien.

De Beer Otter van de Antwerpse Reinigingsdienst met als kenmerk een groengeschilderde romp en dekhut met gele boord, een grootzeil, fok en kluiver met achteraan nog een klein spriettuigje.

De Beer Otter meerde in de Zuiderdokken waar de lading beer werd opgenomen. Hij versaste en voer onder zeil met eb tot Liefkenshoek waar voor anker werd gegaan en het 'dunne' van de vracht werd geloosd in de rivier. Met vloed werd terug gevaren naar de Rede. Er werd versast in het Kattendijkdok waarna het Kempisch Kanaal werd genomen om 'ergens' in de Kempen hun vracht te lossen.

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 30 jun 2018 12:58
door Gert Schouwstra
Nou is een otter volgens mij sterk verwant met een tjalk, maar een van de kenmerken was dat ze een ronde luikenkap hadden en tjalken hebben een Friese kap. De beerotters hadden echter ook een Friese kap, toch zou niemand het denk ik aandurven om ze Belgische tjalk te noemen.

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 02 jul 2018 19:28
door pieter53
Een dergelijke zware gaffel werd volgens sommigen een "staande gaffel" genoemd.
De gaffel werd inderdaad zelden gestreken; het zeil werd opgegeid. (of gegijd? ;-) ) o, nee: opgegeeën!
De strijkende gaffel werd ook wel de 'vallende bezaan" genoemd.

Wat de Denderpleit betreft; ik ga met jullie mee, maar het is jammer dat de lijn van het berghout niet goed te volgen valt. (Ik heb slechte ogen, helaas)

Ronde luikenkappen kwamen vroeger ook op de Nederlandse schepen veelvuldig voor. In de loop van de 19de eeuw wordt deze in Holland langzaam verdrongen door de Friese kap, maar op houten beurtschepen is men ze vrij lang blijven gebruiken.
jacob olie tjalk oosterdoksdijk.jpg
jacob olie tjalk oosterdoksdijk.jpg (315.81 KiB) 822 keer bekeken
Een beurtman met ronde luikenkap.

Vervaardiger Olie, Jacob (1834-1905)
Collectie Collectie Jacob Olie Jbz.
Datering juni 1897
Geografische naam Prins Hendrikkade
Origineel op: https://beeldbank.amsterdam.nl/afbeelding/10019A000412

paviljoentjalk gem adam OSIM00001005664 kopie.jpg
paviljoentjalk gem adam OSIM00001005664 kopie.jpg (174.02 KiB) 822 keer bekeken
Een paviljoentjalk. Bron gemeente archief Amsterdam https://beeldbank.amsterdam.nl/afbeeldi ... 0001005664

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 02 jul 2018 19:46
door Janna
Stalen paviljoentjalk met houten berghout. Je ziet ze af en toe nog wel, het hout reeds lang verdwenen. Altijd herkenbaar want ter plaatse ingekankerd.

Hmm, bij nader inzien twijfel ik, toch een houten schip?

Hoe bekijk ik deze foto op grote resolutie bij de Beeldbank? Als ik op jouw link klik Pieter krijg ik een heel klein plaatje.. :?

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 02 jul 2018 20:59
door Kapitein Spok
Als ik met het handje op de foto ga staan en dan het muiswieltje verdraai wordt bij mij het plaatje groter.

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 02 jul 2018 21:04
door pieter53
Ik denk dat je FLASH uit hebt staan....

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 02 jul 2018 21:35
door pieter53
De groene diskette is misschien wel zichtbaar?
Dan kan je de foto downloaden, door er op te klikken :-)
(Ik had dat, geloof ik, al eens uitgelegd......)

Re: De tjalk in binnen- en buitenvaart.

Geplaatst: 02 jul 2018 22:05
door Janna
Aha, die groene diskette had ik gemist. Dat werkt. En als je het ooit eerder uitgelegd heb dan heb ik dat blijkbaar gemist. Of ik ben het vergeten, dat kan ook.
Geen wieltje gevonden Spok. Maar ik gebruik Apple, en gewoon vergroten wil niet.
Ik heb Flash ingesteld op eerst vragen.