Gisteren schreef ik over de Eems; daar zal ik nu iets meer over schrijven.
De tjalk werd in 1902 gebouwd bij Boerema, Martenshoek, voor Jacob Tabak, domicili officieel te Hoogezand. Tonnenmaat toen: 122 ton. De naam van de tjalk is "Nederland".
Eind 1909 overleed Jacob Tabak, en -zonder het rechtmatig te regelen- gaat zijn oudste zoon Reinhard Tabak (domicili Kampen) erop varen.
Omdat de zaken goed gingen, was er al een ander schip besteld dat in 1910 in de vaart kwam: de klipper "Nederland II", 144 ton. (Ook dit schip bestaat nog onder de naam Riboet, Tull en 't Waal). Op de Nederland II ging een jongere zoon varen: Jan Tabak.
Het ging niet goed met de klipper Nederland II en Jan Tabak: in 1911 strandde en zonk het schip bij Norddeich, maar werd hersteld. Echter, bij de bietencampagne in 1912 speelde zich een drama af: in een windvlaag schepte de diepgeladen klipper water en zonk bij Dintelsas. Jan, zijn vrouw en hun twee baby's verdronken. Naar verluid waren zij snel in de sloep overgestapt, maar kregen ze het kortstaande sleeplijntje niet los toen het schip zonk.
De situatie moest nu officieel geregeld worden, wat er in uitmondde dat de tjalk Nederland in 1916 openbaar verkocht werd. De zoon Reinhard kocht de Nederland nu officieel.
In 1922 verkocht hij de tjalk aan Jacob Engelsman uit Ulrum/Delfzijl. Engelsman noemde het schip "Eems". In 1926 heeft hij hem laten meten voor de zee; ik heb nooit kunnen vinden hoeveel BRT het schip mat.
De Eems zat tot 1940 bijna altijd in de schelpenvaart boven Duitsland. Zwaar en ruig werk, maar het verdiende uitstekend.
Na 1940 ging de Eems in de binnenvaart, aanvankelijk nog zeilend. In 1953 werd een opduwertje gekocht met een tweedehands Bolinder van 8 hele pk's, waar Engelsman niets dan ellende mee heeft gehad. De tonnenmaat was op een of andere manier gestegen naar 125 (kistluik verwijderd, tuig verkleind?).
In 1959 is Jacob Engelsman aan boord omgekomen bij het tremmen van giftige lading (de weduwe zei dat ze stikstof hadden geladen. Het zal wel kunstmest of een grondstof daarvoor zijn geweest).
In 1960 verkocht de weduwe de tjalk, glimmend en tip-top voor mekaar, aan Lauwaars en Zonen te Weurt, die de tjalk volledig stripten totdat een kale badkuip overbleef, en er een ronde ijzeren spitsenluikenkap op legden.
Twintig jaar lang werd de tjalk gebruikt (misbruikt) voor op- en overslag van kalk en cement, en toen die zelfs voor dit doel te slecht werd, is hij naar H.I.Ambacht gebracht ter sloop, in 1980.
Ik was toen zo naïef of stom om onder de indruk te geraken door de mooie lijnen, en kocht deze gribus.
21 jaren later heb ik het schip, inmiddels minutieus gerestaureerd, verkocht. Hij ligt nu als "De Nederland" te Rotterdam. De eerste naam dus, maar dan met lidwoord erbij.
Over de bijgevoegde foto: die kreeg ik van Jan Uuldriks, die rond 1930 als 16-jarig jochie aan boord kwam. De Eems ligt hier tijdens de schelpenvaart zeilen te drogen in Neuharlesiel in 1934. Als je goed kijkt zie je Uuldriks bij het bakboordszwaard zitten.
Opvallend zijn de geweldig ruime broeken aan de zeilen: de onderlijken zijn enorm rond. Zie ook de lange gaffel en dito masttop.
Bijzonder zijn ook de kleuren, in een tijd dat de meeste zeetjalken wit waren: grijs boeisel, bordeaux-rode spieën en een donkerbruine voorkant van de roef.
Voor die tijd had de Eems een groot tuig, groter dan de meeste collega's.
Er was nog geen ankerlier, maar een braadspil met een enorm stokanker (ca. 150 kilo)
Aan de kont hangt een grote sloep (spitsgat, dus geen hamburger!), die ze "de kano" noemden.
Volgens Uuldriks, die ik kort voor zijn dood uitgehoord heb ("het was de mooiste tijd van mijn leven!"), hadden ze die sloep voor de Scheepvaartinspectie. Verder vragend, was ik er over verbaasd dat ze deze tjalk met z'n tweeën voeren: de schipper en de jongen. (De vrouw woonde aan de wal, want zij was bang op zee.) Zelfs in die tijd was dat onderbemand, hoe ging dat dan bij controles?
"Ach", zei Uuldriks, "als we werden aangehouden dan waren er nooit moeilijkheden, want er stond zó'n kruk jenever in de roef" (en daarbij hield hij zijn hand 70 cm boven de grond).
Wordt wellicht vervolgd.
Wim.
- Eems neuharlesiel verkleind.jpg (121.58 KiB) 1425 keer bekeken